Vroeger sprak men wel over Engeland als 'het land van de twee naties': de adellijke grootgrondbezitters en de rest. Mijn geschiedenisleraar behandelde dat onderwerp wel, maar vertelde ons niet dat de uitdrukking kwam uit de koker van de staatsman Benjamin Disraeli en wel als ondertitel van diens roman Sybil, or The Two Nations. Evenmin vermeldde ons leerboek dat Disraeli onder meer achttien romans op zijn naam had staan, waarvan enkele liepen als een trein.
Sybil (verschenen in 1845) staat in de traditie van de condition of England novel, die wordt gekenmerkt door haar aandacht voor het ellendig lot van het industrieproletariaat. (Men denke hier onder meer aan Thomas Carlyle, Mrs Gaskell en natuurlijk vooral Charles Dickens). In zekere zin is Sybil geen goed boek: het verhaal bevat ongeloofwaardige toevalligheden, de auteur propt er ook te veel in, hij bezondigt zich herhaaldelijk aan uitweidingen en ook kan hij niet nalaten zijn geliefd tijdverdrijf te beoefenen: zijn tegenstrevers in zekere vloeistof drukken. Toch heb ik het geboeid gelezen, want, zoals de hooggeleerde schrijfster van het voorwoord Disraeli kenschetst: 'Hij beschikt over die onschatbare eigenschap van een romancier: hij is nooit saai.' (Verzuchting van mij: hadden we er zo maar meer, vooral in ons taalgebied).
Disraeli heeft als bron onder meer officiële enquêtes onder de proletariërs benut. Geschriften die je niet met droge ogen kunt lezen. Zo vertrouwden alleenstaande werkende moeders overdag hun peuter toe aan een oud vrouwtje, dat het kind de straat op stuurde, zogenaamd om te spelen, maar met in haar achterhoofd de gedachte dat het misschien onder een brouwerskar zou raken en aldus ontkomen aan een leven van honger, koude en ziekte. Menige baby die jengelde, werd zoet gehouden met Godfrey's Cordial, een mengsel van laudanum (opium opgelost in alcohol) en melasse. Citaat uit Sybil: 'Kindermoord wordt in Engeland op even uitgebreide schaal en even ongestraft toegepast als op de oevers van de Ganges.'
Disraeli (1804-1881), twee maal minister-president, was, hoewel politiek conservatief, niet alleen in woord en geschrift zeer begaan met het onmenselijk bestaan van het proletariaat. Een politieke tegenstander moest toegeven: 'De conservatieven hebben in vijf jaar meer voor de arbeidersklasse gedaan dan de liberalen in vijftig.'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten