Couperus: zijn burijn en zijn toontje

AKO-Literatuurprijs of niet, ik laat mij na twee teleurstellende
ervaringen door geen zeven paarden meer naar A.F.Th. van der Heijden slepen. In plaats van hem heb ik Louis Couperus weer ter hand genomen.

Deze of gene zal het zijn opgevallen dat ik mij regelmatig heb opgewonden over het vonnis 'Tegenwoordig niet meer te lezen' dat hedendaagse recensenten geredelijk over schrijvers van vroeger vellen. Waarbij ik wel degelijk heb gesteld dat bellettrie van een halve, een hele, anderhalve eeuw geleden van de lezeres en lezer anno 2007 een aanzienlijke geestelijke soepelheid kan vergen -- een hersengymnastiek overigens die heel heilzaam kan werken.

Couperus bijvoorbeeld (hij leefde van 1863 tot 1923) vond, evenals anderen in zijn tijd, dat hij voor romans en novellen een bepaald, als letterkundig beschouwd toontje moest aanslaan.

In Het heilige weten, het vierde en laatste deel van zijn meesterlijke romancyclus De boeken der kleine zielen, staat de volgende beschrijving van de ziekelijke Marietje van Saetsema. De passage is kenmerkend voor de auteur: men vindt er zowel zijn fijn ciselerende, op de burijn van een etser lijkende pen als dat aparte stijltje -- dat inderdaad enige gewenning vraagt.

'In het grauwe licht van het kleine kamertje rees het meisje op. Zij was lang en bleek en zij scheen plots omhoog in het grauwe licht te bloeien als een lelie van treurigheid, het witte hoofd geknakt aan de hals, een beetje schuin. Het heel licht blonde haar viel vlak om de slapen, en was zwaar en haar enig mooi, zoals het zich wrong tot een zware knoop, die zij laag droeg in de hals. In de beweging der lange armen, der lange magere handen was als een lome kwijning van anemie en de blouse droop plooiende neer om de borst, die zich niet rondde. Zes-en-twintig, leek zij jonger, was er in haar fletse ogen een onschuld aan alle passie, als een onmacht om ooit vrouw te worden, of de zinnen in haar verlelie-den met al stervingen in der stengelen buigingen.'

De foto toont Couperus op 54-jarige leeftijd.