Een andere Richard, een andere Strauss (2)

Richard Strauss was een erudiet man, vertrouwd met de oude en moderne klassieken. Bovendien -- en dat gaat niet altijd samen, ook niet bij een Beier -- had hij gevoel voor humor. Hij was geen familie van de walsenkoningen Johann Strauss Vater, Johann Strauss Sohn en Eduard Strauss. Misschien om degenen die dat niet wensten te geloven, in het ootje te nemen, heeft hij voor Der Rosenkavalier een flink brok walsmuziek gecomponeerd en uitgerekend als begeleiding en herkenningsmelodie van de lompe, plompe beer op sokken baron Ochs auf Lerchenau. Bovendien heeft hij er een dubbele bodem in gelegd in de vorm van een anachronisme, want in de rococotijd waarin de opera speelt, bestond de wals nog niet; men danste toen op zijn voorloper de Ländler. (In latere jaren heeft Strauss uit de operapartituur enkele orkestsuites gepuurd, waarvan de heerlijk verende en wervelende Walzerfolge een belangrijk deel uitmaakt).

Voor wie zich heeft beperkt tot de klassieke opera met haar overzichtelijke afwisseling van recitatieven, aria's, ensembles en instrumentale nummers, is het met Der Rosenkavalier even wennen. Het werk (dat een kleine drieëneenhalf uur duurt) bestaat goeddeels uit Sprechgesang, een begrip dat wellicht het best omschreven kan worden als een melodieloos declameren-op-muziek. Aria's ontbreken trouwens geenszins. Maar ze zijn losser van makelij dan die van Mozart bijvoorbeeld (Strauss wilde overigens met zijn opera 'iets mozartiaans' schrijven), om nog te zwijgen over de barokaria's van Händel.

Overigens had Strauss ook hier een aardigheidje te bieden. Op het lever van de Marschallin, waar kunstenaars, handwerkslieden, neringdoenden, intriganten en adellijke bedelaarsters hun opwachting maken, verschijnt ook een Italiaanse tenor. Voor hem heeft de componist een aria in de stijl van het onvervalste Italiaanse klaroenstotenwerk geschreven. Hij bedoelde het als een pastiche, maar die is hem zo goed gelukt dat tal van lyrische tenoren, van Richard Tauber tot Plácido Domingo, het kabinetstukje op hun repertoire hebben genomen.

(wordt vervolgd)

Foto: De Franse mezzosopraan Sophie Koch als Octavian. Zij won in 1994 een eerste prijs op het vocalistenconcours van Den Bosch.